Hendrika Grietje van Nes

Dordrecht, Steegoversloot 50, 28 Feb. 1945
Geliefde kinderen,
't Is alweer een heel poosje geleden dat we
wat van jul(l)ie gehoord hebben daarom zal
ik eerst maar weer eens schrijven bij ons
duister olie lantaarn want stoppen
of naaien kan ik toch niet zien en Vader
heeft z'oon hekel aan schrijven als je
daar op moest wachten kreeg je nooit
een brief meer nu is mijn schrijven
wel slecht want ik zit met mijn
een hand boven mijn oogen voor de
vlam van de lamp. Het gaat met
ons allen goed vader is nog steeds
dagelijks aan 't schade opnemen
lange reizen maken en dan als het
licht is schrijven want 't schrijf
machine is de veer van stuk anders
doet. U dat, met 't eeten word het
ook schraler de volgende week zouden(?)
we naar de centrale gaan wij hoorden(?)
dan is het eens wat, dan weer
minder enfin als het nog maar
te eten is. Aardappelen hebben
wij al in 2 maanden niet gehad.
En groenten zijn er ook niet. Melk
of melkpoeder hebben wij nooit.
Bieten moes aten wij nog wel
eens maar daar kan ik niet tegen
daar heb ik het al 2 keer zoo benauwd
van gehad dat ik het nu .....(?)
klaar kan maken .....(?)

Van Florus heb je toch gehoord dat die weg
is hè dat bedroefd mij nog al eens. Nadien
is Teuna met haar kinderen bij haar
ouders geweest en nu kwamen zij gisteren
vertellen dat zij zoo gauw mogelijk
naar haar huis kwam. En nu is dat
vandaag gebeurd. Haar moeder zal bij
haar komen slapen en hoe het verder
gaan moet weten wij niet want zij
heeft geen brandstof en eeten en wij
kunnen het ook niet geven. Nu stond
er Zaterdag in het mededeelingblaadje
van de kerk dat behoeftigen gezinnen
die bepaald niets hebben zich kunnen
melden bij de diaconie dus als daar
nog meer ontvangen word dan zou
dat wel gaan maar 't is alles voor
korten duur, verleden Zaterdag kwam
van Florus een kaart van 4 weken
terug dat zij op weg waren naar
Weenen(Reenen) Oostenrijk en het gaat met hem goed
Bij Corrie en Kees is alles best die
komen nog niets te kort en de
wasserij is gesloten maar hij
is natuurlijk nog bij zij(n) baas
en ook hebben zij nog een oudere
man kostganger in huis en de
3 jongens zien er allen even
dik en stevig uit. Wij hebben met
't geheele gezin van Ha(e)ck 5 soms
7 personen in huis dus ons huis is
goed bezet, enfin als wij maar gezond
blijven

..(?) dat de oorlog ...(?)
opschiet hè er wordt wel nog al gevlogen
maar oviregens is het nog al rustig
Dordt is nu ook spergebied geworden
en op straat worden bijna alle
boomen weg gehakt voor brandhout
gestolen. Bij ons voor de deur zijn ze
ook weg heel Steegoversloot zegt vader
zijn ze weg. Ds. van Dalen werkt druk
aan de Stad Evangelisatie en op tijd
heeft hij een preekbeurt en Ds. Meinen
heeft ook nog net zijn beurt als altijd.
1 April is zijn verjaardag en dan
wordt hij 72 jaar en hij is nog altijd
net als altijd op zijn plaats. Van
zomer zag hij ons een uit de kerk
komen toen zei hij zeg oude baas
niet zoo voorover loopen hoe oud ben
je nu al. Nu geloof ik dat dit
alles weer zoowat is en ik hoop dat
je deze in welstand moog ontvangen
doe de kinderen de hartelijke groeten
van ons en 't word nu wat
zachter weer hè dat zusje mis(s)chien
geen koude handjes meer heeft.
Wat zullen die jongens wel lief
met haar tuschenin wandelen
als zij kan loopen. Nu wees
hartelijk gegroet van ons allen Uwe
liefhebbende Ouders

Wat zullen wij smullen
als onze Zweetsche verrassing
komt, hè. Wij wilde(n) ieder
ons eigen portie maar houden
de kipjes leggen ook al eens een
eitje.

1 Maart 1945.
Geliefde kinderen,
Van morgen kwam jul(l)ie brief van 11 Feb. dus
mijn brief was nog open en doe hier nu een
velletje bij dan wil je vader hem morgen ochtend
naar Rozenhof brengen dan heb je hem misschien
gauwer. Eerst willen wij Pieter een gezellige
verjaardag toewenschen want die zal ongeveer
wel jarig zijn en hopen dat zijn kiespijn
weer beter is laat maar gauw de kies trekken
hoor dan is het beter een gulden als cadeau
zullen wij wel bij 't Nieuwjaarsgeld bewaren
in de brief durven wij niet. Ook jul(l)ie wel
gefiliciteerd hoor. Ja het is hier met eten
ook erg en stooksel ook wij hebben
elukkig nog wat kolen en hout dat
kreeg vader ...een(?) vrachtje van de
verwoeste huizen. Van Tante Mina kreeg
ik ook juist een brief en Marinus komt
daar elke week om te zien of er wat eten
te koopen is, bij hem is ook niets bij Cor is
nog van alles te krijgen wij weten er niets
van of er nog spoorwegen stuk zijn of
..aden(?) Alland treft het nog dat hij zoo
school kan gaan. Jantje heeft nooit geen
school meer en kerk hebben wij nu
's morgens 10 uur en s middags 3 uur en elke
Woensdag bidstond met(?) andere Krispijn
en Bleekersdijk. Nu eindig ik maar weer
en hoop dat wij spoedig over de vrede
kunnen schrijven. Na hartelijke groeten
van ons allen aan u allen, Uwe liefde Ouders
en zusters en broeders.
van middag was het eten weer net sloeiwater
dus wij wachten maar wat.

Zeg Piet je moet als je lessen geef
vragen of zij voor levensmiddelen
willen betalen aardappelen
erwten of boonen kaas of iets
dergelijks dat doen ze hier
ook veel zelf U die werkt
niet of het moet met eten
betaald worden 't geld kan
je toch geen eten voor koopen.
U kwam van middag met een
stuk vleesch binnen voor carreweij(?)
ook wel eens brood of boonen je moet zeggen
je vrouw en kinderen hebben honger en jij zelf ook
Die olie is gasolie die hebben wij
ook en hebben er 25 Gulden per liter
voor betaald.
Pa ook al eens een pak lucifers of
een pak koffie surregaat wees er
maar niet verlegen voor.
Voor in de kerk staan de offer bussen
voor aardappelen of ander etenswaren.

Dordrecht, Steegoversloot 50
Geliefde kinderen,
Het is al denk ik 3 weken geleden
dat wij uw laatste brief ontvangen hebben
(dat) van 11 Feb. dus zal ik nu maar weer eens
sch(r)ijven wel heb ik dadelijk daarop
geschreven en de brief op Rozenhof wezen
brengen om te zien of het gauwer (vlugger) gat
maar ik geloof het niet. Met ons gaat
het goed maar Willem ligt al vanaf
verleden Zondag in bed met een zwerende
knie en heeft vreeselijke pijn. J.l. Zaterdag
is hij naar 't ziekenhuis geweest om te
opereeren. Vader en Jo en haar broer hebben
hem samen de trap afgeholpen en is in de
gang op een stoel gedragen in een rijtuig.
dr. Hagen heeft hem geholpen en 't was
goed gegaan. Natuurlijk weg gemaakt
Vandaag is Dr. Bleuland 't verband wezen
verwisselen en er zat nog een gummie
buisje in dat is er nu ook uit en nu
gaat het met W. goed maar hij
moet nog een paar dagen in bed blijven
dus als het nu goed blijft gaan zal
hij wel weer gauw klaar zijn hij heeft
anders veel geleden 's nacht konden
wij hem in onze slaapkamer hooren
kreunen van de pijn hij werd ook
vrij mager gelukkig dat onze 2 kipjes
zorgen dat hij elken dag een eitje
heeft en ik kan ook nog een goed brood

voor hem bakken hoewel het hard(?)
mindert anders zouden wij niets voor
hem hebben dan aardappelen met kool
of kroten. Melk krijgen wij nooit
meer dus je zou zeggen hoe kan zoo'n
jongen zijn krachten weer terug
krijgen maar enfin als de Heere
zijn zegen er over geeft komt dat
wel weer de fam. v. Gelderen hebben
al 3 dagen goed eten voor hem gebracht
en ik had van de Slager beentjes
voor een soepje en zoo hopen
wij er dan wel weer te komen
De fam. Hae(c)k brengen ook al eens
wat, wij zouden Pieter ook wel eens
wat willen brengen maar wij
mogen hier nu niet vandaan en
't is te ver laten wij hopen dat
al zijn wij mager wij toch elkander
nog eens mogen zien. Heb jul(l)ie ook aan
je brood en boter gesmuld. Wij hebben
hen ieder voor ons eigen gehouden en
geëten 't was heerlijk hè en nu is
de bon weg voor een pondje brood.
Zaterdag bracht de bakker rogge
brood enfin laten wij maar denken
beter wat dan niets. Nu kinderen
sterkte verder maar weer hoor en
de hartelijke grote van ons allen Uw liefde Ouders van Hors(s)en
van Nes

Met Teuna gaat het goed
ze denkt nog 1 1/2 week en
ze wonen nu weer hier
haar vader en moeder
zijn bij haar. Van
Florus hooren wij niets.

Dordrecht 2 mei 1945
Geliefde Kinderen,
Ik zal u eens gauw schrijven, wat u
wel zal doen verschrikken evengoed
als ook ons. Het is treurig Onze Moeder
en vrouw is heden overleden na een
gevaarlijke oparatie is zij van de pijnen
den 1ste Mei beweken.
Donderdag moest zij met spoed naar
het ziekenhuis en is na de operatie
niet meer bij kennis geweest.
U wordt wel uitgenoodigd maar
wij begrijpen dat het niet zal gaan
ter begravenis te komen.
Herdenk mij in het gebed.
Uw liefde Vader
de begravenis heeft vrijdag plaats.
(Note: Deze brief pas 31 mei 1945 ontvangen)

Dordrecht 6 Mei 1945
Beste broer Piet en fam.
Na de feestelijke rouw, zal ik je maar eens even
schrijven over de laatste gebeurtenissen. Verleden week
Maandag 23 April was Moeder nog zeer goed gezond
en dus nog wasch gedaan. En Dinsdagmorgen
is ze naar de dokter gegaan. Dr. Bol die zij [zei] dat ze
nar het ziekenhuis moest met spoed, maar er was
in 4 inrichtingen geen plaats dus dinsdag heeft ze vol
moed nog gestreken en gewerkt evens als Woensdag
toen er eindelijk een plaatsje 2de klas was in het
Diaconessenhuis waar ze Donderdag (26/4) voor twaalf uur
zeld naar toe is geloopen en door Pa weggebracht.
Vrijdag is daar een vooronderzoek gedaan en Zaterdag
28 April 's morgens +- 9 uur geopereerd aan een ver-
zakking. Die dag was zij met de bezoekuren nog
niet bij van het wegmaken. bezoek van 6.30-7.30
..(?) +- 9 uur was zij bij. Zondag ben ik daar wesen
kijken om 11 uur. Bezoek van 11 -12 uur Toen was zij
wel te spreken maar erg in de war ze vroeg naar Pa
maar die was in de kerk dat begreep ze niet want (het
was) ze wist niet dat het Zondag was. Nu tegen
2 uur toen ik weg zij [zei] ze moes(t) maar niemand
bij me komen kijken anders dan Pa en Jij. 's middags
3.30-4 uur is pa en Corrie geweest en s avonds van
6.30-7 uur weer en was het hetzelfde resultaat

van 7-7.30 uur zijn wij samen wezen kijken. Zij
vroeg gelijk naar Jo die even op de gang was blijven
staan en daarna natuurlijk binnenkwam. Verder was
zij weer slaaperig en kreeg herhaaldelijk spuitjes
als pijn stillers. Zondag morgen voor 11 uur had ze
al 4 spuitjes gehad. Maandag avond was ik er weer
maar sliep ze maar steeds zodat ik maar naar huis
gegaan ben. 's Avonds +- 10 uur lag Pa al op bed en ik
zou naar bed gaan toe er gebeld werd en er een
verpleegster voor (de) deur stond en ik als begreep hoe laat
het was. En vroeg of wij maar mee naar hetzelfde
Ziekenhuis wilde gaan dat de toestand van Moeder
zo was om er bij te zijn dus is Pa gauw uit bed ge
komen en zijn we mee gegaan. Waarna ik
Corrie en Kees ben wezen halen die ook al bed
lagen. En dus na even wachten we weldra in het
kamertje waren waren Moeder lag te sterven
waar ze 5.25 uur de adem uit blies waarna
wij naar huis gegaan. Pa is toen met Kees en Corrie na
de Weeskinderendijk gegaan. Dus toen heb ik alle dingen
opgeknapt ie er te doen waren. Zelfs de maat van
het stoffelijk overschot genomen en voor een eenvoudige
kist gezorgd die ik 12 uur al in huis had. (Dinsdag)
Woensdagavond +- 6 uur ben ik zelf moeder wezen kisten
en is daarna met de lijk wagen thuisgebracht.
en opge(bracht)baard in de tussenkamer. Alle dagen
is er nog al bezoek geweest en kaartjes gebracht zelfs
nog een bloemstuk v ..(?) met ...(?) Zaterdagmorgen

10 uur kwamen de eerste vlaggen voor de dag.
10.15 uur kwam Ds. Gravendijk en Corrie en Kees, Jo en Jan de
Bres. Teuna was al 8(24) dagen thuis maar durfde nog
niet naar beneden te komen na het lezen van Ps(alm). 90
en een korte toespraak tot ons en een mooi
gebed dronken we nog koffie en gingen we nog even
naar Moeder kijken waarna ik zelf weer het deksel op
de kist gelegd en dicht geschroefd. Tien gingen we
zaterdag 5 Mei V.E. dag (Vrij Europa)
naar de begraafplaats waar nog wat buren en
kennissen aan wezig waren. Ds. Gravendijk sprak
nog enkele wo(o)rden en daarna zongen we
Ps. 32:1 Welzalig hij wiens zonden wij vergeven. Onder
geteekende dankte de aan wezigen voor de
belangstelling ook namens jullie. Die morgen
was een bedroefde feestdag want overal
gingen de vlaggen uit en wij moesten Moeder
begraven deaar zij ook al zoo op die dag ver-
langs had. Maar 1 Mei is haar tijd geweest
dus daar kunnen wij niets af of aan toe
doen. Nu zitten we maar z'oon beetje bij elkaar
maar dat is niets hoor 2 mannen in een huis. Ik
eet(?) nog al eens bij Jo en Pa bij Corrie. Kees had
gezegd: Wim hij mag al de spullen hebben
als je ga trouwen (in 3 weken b.v.) en Pa in..(?)
maar dat willen wij niet ten eerste een rot
huis, ten tweede ouderwetsche spullen en
dat pas getrouwd en met z'n drieën wonen.

Dat zou een mooi oplossing zijn dan waren
hun in ieder geval van de zorgen af. Maar dat
kunnen we toch zoo één twee drie niet doen
vinden jullie ook niet. Nu zal Jo mijn goed
wasschen en heel houden en als er meer eten kom
mag ik bij hun in de kost komen en Corrie zou voor
Pa wassen. Maar Pa zou willen dat we maar
bij elkaar bleven wonen en dan een werkster. Maar
was moeten we nu hier in dat grote huis. Weet
gij nog een betere oplossing affin [enfin] we praten nog
wel je zal allicht zoo gauw mogelijk naar Dordt
komen nu Nederland vrij is. Verder worden vandaag
alle N.S.B. ers opgehaald en de ondergrondsche
is in werking gister zijn er vele moffenmeiden
kaal geknipt. Bij jullie is het ook feest zeker. Ik heb
geen banden anders kwam ik wel eens naar jullie
en het is bij jullie ook slecht met eten natuurlijk.
Nu weet je alles. veder alles goed en tot
ziens. De groeten van ons.
Je broer en a.s. schoonzuster Jo en Wim.

AAN Den WelEd. heer P.J. v. Horssen, Rijksstraatweg B.37A Baambrugge.
Dordrecht 22 Mei 1945
Steegoversloot 50
Beste Kinderen - Nu zal ik
nog eens schrijven, daar wij niets
hooren en ik had nogal zulks
treurig nieuws - Eerst heb ik u een
rouwkaart gezonden en daarna
een brief namelijke dat Moeder was
overleden aan een oparatie - Na de
behandeling is zij niet meer bij
kennis geweest - Ik hoop je maar
eens gauw kan
komen, om eens
te praten wat wij
zullen doen.
In Afwachting
Uw liefde Vader
met groeten aan de kinderen
AFZ P.J. v. Horssen Dordrecht